“Đứng hình” tuyến tránh TP. Bảo Lộc

Lối thoát cho tuyến đường tránh TP. Bảo Lộc dài 15,5 km thuộc Dự án Đầu tư xây dựng công trình khôi phục cải tạo Quốc lộ 20 đoạn Km0 - Km123+105,17, sau hơn 3 năm “đứng hình”, đã được nhen nhóm, nếu chiểu theo Công văn số 595/BGTVT-CĐCTVN vừa được Bộ Giao thông - Vận tải (GTVT) gửi Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng.

Theo đó, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thắng cho biết, đã kiến nghị cấp có thẩm quyền xem xét dừng đầu tư hạng mục tuyến tránh TP. Bảo Lộc theo hình thức hợp đồng BT và lập dự án mới đối với các hạng mục còn lại của công trình này để đầu tư bằng nguồn vốn đầu tư công.

“Bộ GTVT đang phối hợp với các bộ Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Tư pháp lấy ý kiến góp ý theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Sau khi có đủ ý kiến, Bộ GTVT sẽ báo cáo lại Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định, làm cơ sở triển khai các bước tiếp theo”, người đứng đầu Bộ GTVT thông tin.

Tuyến tránh TP. Bảo Lộc có số phận khá hẩm hiu này vốn là hạng mục phát sinh của Dự án Đầu tư xây dựng công trình khôi phục cải tạo Quốc lộ 20, đoạn Km0 - Km123+105,17, nhằm giảm tải cho Quốc lộ 20 chạy qua trung tâm TP. Bảo Lộc.

Trước đó, trên cơ sở được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận chủ trương triển khai đầu tư theo hình thức hợp đồng BT, Bộ GTVT đã phê duyệt Dự án Đầu tư xây dựng công trình khôi phục cải tạo Quốc lộ 20, đoạn Km0 - Km123+105,17 vào tháng 8/2013, ký hợp đồng với nhà đầu tư/doanh nghiệp dự án theo quy định pháp luật vào ngày 16/1/2014.

Theo Hợp đồng gốc số 12/HĐ.BT.BGTVT, tổng mức đầu tư của Dự án là 5.264,634 tỷ đồng, trong đó vốn chủ sở hữu của nhà đầu tư là 601,463 tỷ đồng và vốn vay nước ngoài được Chính phủ bảo lãnh là 250 triệu USD với bảo hiểm hợp đồng vay từ Tổ chức bảo hiểm đa phương MIGA, thuộc nhóm Ngân hàng Thế giới (WB). Tổng giá trị thanh toán của Dự án được tạm xác định là 8.795,380 tỷ đồng, không tính hoàn thuế VAT.

Dự án Đầu tư xây dựng công trình khôi phục cải tạo Quốc lộ 20, đoạn Km0 - Km123+105,17 đã hoàn thành công tác xây dựng, thông xe vào ngày 28/4/2015 và bàn giao khai thác, đưa vào sử dụng tháng 9/2015 (vượt tiến độ 7 tháng).

Để phát huy hiệu quả đầu tư dự án, trên cơ sở đề nghị của địa phương và nhà đầu tư, sau khi cân đối nguồn vốn còn lại của Dự án, Bộ GTVT đã báo cáo và được Thủ tướng chấp thuận chủ trương bổ sung đầu tư hạng mục nút giao Dầu Giây và tuyến tránh TP. Bảo Lộc vào Dự án.

Thực hiện chủ trương được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận, Bộ GTVT đã phê duyệt điều chỉnh dự án, đàm phán, ký phụ lục hợp đồng với nhà đầu tư/doanh nghiệp dự án vào tháng 3/2018 theo đúng quy định pháp luật. Theo đó, tổng mức đầu tư của Dự án được điều chỉnh là 5.160,852 tỷ đồng (bao gồm chi phí xây dựng nút giao Dầu Giây khoảng 324 tỷ đồng và tuyến tránh TP. Bảo Lộc khoảng 806 tỷ đồng).

Tổng giá trị thanh toán bao gồm cả các khoản lãi vay, phí, chi phí khác…, tạm xác định là 9.456,356 tỷ đồng, có tính hoàn thuế VAT là 361,869 tỷ đồng trong phương án tài chính dự án theo ý kiến kết luận của Thanh tra Chính phủ.

Trên thực tế, nhà đầu tư/doanh nghiệp dự án đã triển khai xây dựng 2 hạng mục bổ sung từ tháng 2/2017, trong đó đã hoàn thành xây dựng và đưa vào khai thác nút giao Dầu Giây ngày 20/6/2022.

Đối với hạng mục tuyến tránh TP. Bảo Lộc, đến thời điểm tháng 10/2020, khối lượng thi công mới đạt 70%. Do kinh phí giải phóng mặt bằng địa phương phê duyệt tăng khoảng 61,5 tỷ đồng và thuế VAT không được hoàn khoảng 361,869 tỷ đồng, nên Dự án bị thiếu hụt kinh phí, không thể hoàn thành hạng mục theo yêu cầu.

Trên cơ sở kết quả làm việc với UBND tỉnh Lâm Đồng, để phù hợp với tình hình thực hiện dự án, Bộ GTVT đã xác định điểm dừng kỹ thuật, dừng thi công tuyến tránh TP. Bảo Lộc từ ngày 7/10/2020 và tổ chức bảo vệ công trình theo quy định.

“Công tác đảm bảo an toàn giao thông trên tuyến rất phức tạp, công trình đã được cắm biển, lắp đặt barie cảnh báo, nhưng các phương tiện vẫn lưu thông, gây nguy hiểm và tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn giao thông, nhất là các vị trí cầu, vị trí sụt lở, đường ngang và nút giao với Quốc lộ 55”, lãnh đạo Bộ GTVT đánh giá.

Chuyển đổi phương án

Tại Công văn số 13906/BGTVT-CĐCTVN gửi lãnh đạo Chính phủ vào đầu tháng 12/2023, Bộ GTVT cho biết, theo phương án tài chính được phê duyệt, năm 2018, Dự án Đầu tư xây dựng công trình khôi phục cải tạo Quốc lộ 20 đoạn Km0 - Km123+105,17 được bổ sung nguồn hoàn thuế VAT để trả nợ khoản vay nước ngoài. Tuy nhiên, theo hướng dẫn của Bộ Tài chính, Dự án không được hoàn thuế VAT.

Mặt khác, năm 2018, ngân sách nhà nước chưa kịp bố trí vốn để trả nợ vay nước ngoài, nên nhà đầu tư/doanh nghiệp dự án đã sử dụng nguồn vốn của Dự án để trả nợ trước. Do đó, nguồn vốn sử dụng cho đầu tư xây dựng và giải phóng mặt bằng bị thiếu hụt so với phương án tài chính đã duyệt.

Do thiếu kinh phí, nên tuyến tránh TP. Bảo Lộc chưa hoàn thành và tạm dừng thi công tại điểm dừng kỹ thuật, tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn giao thông, sụt trượt do bão lũ, chi phí giải phóng mặt bằng chưa được thanh toán, hoàn thành chi trả cho người dân, nên MIGA đã có một số ý kiến về các vấn đề môi trường và xã hội liên quan đến Dự án Đầu tư xây dựng công trình khôi phục cải tạo Quốc lộ 20 đoạn Km0 - Km123+105,17.

Đặc biệt, MIGA đưa ra cảnh báo, việc không hoàn thành Dự án có thể dẫn tới đánh giá vi phạm cam kết, tác động tới tài chính khoản vay và tác động tới xếp hạng tín nhiệm quốc gia.

Tại Công văn số 13906/BGTVT-CĐCTVN, Bộ GTVT cho biết, đã rà soát, nghiên cứu, đánh giá một số phương án có tính khả thi để xử lý vướng mắc tuyến tránh TP. Bảo Lộc.  Trong đó, phương án 1 là sử dụng nguồn vốn UBND tỉnh Lâm Đồng đã cam kết cho Dự án; phương án 2 là tiếp tục đầu tư tuyến tránh TP. Bảo Lộc bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước.

Đối với phương án 3, Bộ GTVT đề xuất dừng đầu tư hạng mục tuyến tránh TP. Bảo Lộc theo hình thức hợp đồng BT, lập dự án mới đối với các hạng mục còn lại của tuyến tránh TP. Bảo Lộc để đầu tư bằng nguồn vốn đầu tư công (sơ bộ khoảng 352,12 tỷ đồng).

Đồng thời, trong thời gian chờ tổ chức lập dự án mới, bàn giao nguyên trạng cho Cục Đường bộ Việt Nam quản lý, bảo trì, nguồn vốn bảo trì hàng năm do Cục Đường bộ Việt Nam nghiên cứu, đề xuất Bộ GTVT xem xét theo quy định.

Ông Nguyễn Duy Lâm, Thứ trưởng Bộ GTVT cho biết, qua rà soát, phương án 1 và phương án 2 có tính khả thi thấp, vì khi triển khai thực hiện có khó khăn, vướng mắc cần phải báo cáo Quốc hội xin cơ chế đặc thù. Bộ GTVT đã có văn bản đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư bổ sung Dự án vào danh mục các dự án được áp dụng cơ chế thí điểm.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đã rà soát và đưa Dự án vào danh mục đề xuất được áp dụng cơ chế đặc thù, nhưng sau khi rà soát, cơ quan có thẩm quyền đã đưa Dự án ra khỏi danh mục trình Quốc hội xem xét thông qua.

Bên cạnh đó, khả năng tiếp tục tổ chức thực hiện của nhà đầu tư/doanh nghiệp dự án là thấp, hiện rất khó khăn về tài chính, tổ chức bộ máy. Việc chậm hoàn thành hạng mục tuyến tránh TP. Bảo Lộc và đưa vào khai thác có thể gây ra nhiều hệ luỵ như mất an toàn giao thông, ảnh hưởng tiêu cực đến hệ số tín nhiệm quốc gia.

Hiện nay, Bộ GTVT đã làm việc với UBND tỉnh Lâm Đồng về phương án xử lý, thống nhất thực hiện theo phương án 3 là phương án có tính khả thi cao nhất. Phương án này cũng được nhà đầu tư/doanh nghiệp dự án thống nhất thực hiện.

“Sau khi được chấp thuận phương án xử lý nêu trên, Bộ GTVT sẽ tiếp tục rà soát các nội dung liên quan đến Dự án, phối hợp với các bộ, ngành, nhà đầu tư làm việc với bên cho vay, MIGA để bảo đảm thống nhất phương án xử lý và hoàn tất các thủ tục điều chỉnh dự án, điều chỉnh hợp đồng và các nội dung liên quan theo quy định”, lãnh đạo Bộ GTVT thông tin.