Thống kê của Cục Phòng chống HIV/AIDS, Bộ  tế cho biết trong 10 tháng đầu năm cả nước phát hiện mới 9.000 ca nhiễm HIV, như vậy trung bình gần 1.000 ca/tháng. 

Trong khi đó mục tiêu đến năm 2030 Việt Nam sẽ chấm dứt đại dịch HIV/AIDS chỉ với 1.000 ca phát hiện mới/năm, cho thấy cần phải nỗ lực rất nhiều để hoàn thành.

Số ca nhiễm HIV phát hiện mới trong 10 tháng đầu năm là 9.025 ca, số ca tử vong là 1.378 ca; số ca hiện mắc được quản lý là 220.580 ca.

Trong số những ca mắc mới trong năm 2022, chiếm tỉ lệ nhiều nhất ở đồng bằng sông Cửu Long (36%); tiếp đó là TP.HCM (28%); còn lại ở các khu vực khác chiếm từ 2 - 9% (Hà Nội chiếm 3%).

Bác sĩ Cao Kim Thoa, Phó trưởng Phòng Dự phòng lây nhiễm HIV, Cục Phòng, chống HIV/AIDS, Bộ Y tế lo ngại khi lứa tuổi nhiễm cũng có xu hướng khác biệt và ngày càng trẻ hóa. 

Theo đó, nếu những năm 2012, số người nhiễm HIV chủ yếu ở lứa tuổi 30-49 và đang giảm dần tới năm 2022; nhưng lứa tuổi 15-29 lại tăng đột biến ở mức 3% lên tới 49%. 

“Mặc dù về tổng thế số ca mắc mới HIV tiếp tục giảm trong cộng đồng, nhưng lại diễn biến phức tạp, tăng ở một số nhóm nguy cơ cao (SMS, thanh thiếu niên) và còn xa so với mục tiêu của Chiến lược quốc gia chấm dứt đại dịch AIDS vào năm 2030”, bà Cao Thoa cho hay. 

Để đạt được mục tiêu chấm dứt đại dịch HIV vào năm 2030, Bộ Y tế đang nỗ lực các hoạt động tuyên truyền và cung cấp các dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS ở một số địa điểm trọng tâm. 

Trong đó là mở rộng và đa dạng dịch vụ xét nghiệm HIV ở hơn 1.300 cơ sở y tế, xét nghiệm dựa vào cộng đồng ở 33 tỉnh, thành phố, tự xét nghiệm HIV, sử dụng sinh phẩm mới để phát hiện sớm HIV; tăng cường cung cấp các dịch vụ phòng chống HIV/AIDS trong trại giam, trại tạm giam (triển khai tại 66 cơ sở, điều trị 3.525 bệnh nhân bằng thuốc ARV)…

Cùng với đó là điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng Methadone với hơn 51.000 bệnh nhân thường xuyên và 2.857 bệnh nhân được cấp phát mang về (tại 6 tỉnh, thành phố). 

Cũng theo Phó trưởng Phòng Dự phòng lây nhiễm HIV, điều trị dự phòng tiền phơi nhiễm (PrEP) đang có dấu hiệu tích cực, tốc độ người sử dụng tăng nhanh hơn so với các nước trong khu vực. Hiện có hơn 31.000 người đang sử dụng PrEP, tỉ lệ duy trì điều trị cao (72%)…

Theo bác sĩ Cao Kim Thoa, nhóm MSM (đồng tình nam) hiện khá phức tạp, một thanh niên thường có đến 3-5 bạn tình và quan hệ tình dục, ít sử dụng các biện pháp an toàn nên dẫn tới lây nhiễm HIV cao. 

Việc tiếp cận nhóm này để họ sử dụng PrEP dự phòng không lây nhiễm cũng rất khó khăn vì quần thể này ẩn, khó tiếp cận, phần lớn phải dựa vào các nhóm CBO (tổ chức dựa vào cộng đồng) mà thành viên cốt cán là các đồng đẳng MSM. 

Nhóm CBO có lợi thế là sự đồng cảm, chia sẻ về tâm tư, tình cảm và dễ dàng có tiếng nói chung trong cuộc sống. Vì thế, các nhóm CBO là “cánh tay nối dài” của cơ quan y tế để tiếp cận, kết nối khách hàng đến tư vấn, xét nghiệm, điều trị dự phòng trước phơi nhiễm, điều trị thuốc ARV cũng như điều trị đồng nhiễm khác.

Bên cạnh các nhóm CBO thì vai trò của các phòng khám tư nhân cũng rất quan trọng. Bởi nhiều thanh niên MSM là người có công việc, trí thức, có vị trí trong xã hội, hoặc bệnh nhân HIV không muốn tiết lộ danh tính. Do vậy họ không cần dùng thẻ BHYT hoặc thuốc PrEF miễn phí mà tự chi trả cho các loại thuốc này. 

Như Phòng khám Đa khoa Biển Việt (huyện Thanh Trì, Hà Nội) hiện đang cũng đang cung cấp nhiều dịch vụ cho người bệnh HIV và nhóm MSM, TG (người chuyển giới)… 

Đại diện phòng khám cho biết, từ năm 2019 -2022, phòng khám có hơn 1.200 người sử dụng thuốc dự phòng phơi nhiễm PrEP, trong đó nhóm MSM chiếm tỉ lệ cao nhất tới 62%. 

Đặc biệt, có tới 17% TG sử dụng PrEP, có tỉ lệ cao nhất so với các phòng khám tư nhân khác. Điều này là nhờ vai trò mạnh mẽ của các nhóm TG tại các phòng khám. 

Theo bà Thoa, hiện cả nước có hơn 60.000 người sử dụng PrEP; tỷ lệ duy trì điều trị cao 72%. Nếu không có số người dùng PrEP này thì dịch còn tăng cao hơn nữa. Tuy nhiên, con số này vẫn còn khiêm tốn, để đạt được mục tiêu chấm dứt đại dịch AIDS vào năm 2030 thì phải mở rộng và tăng đối tượng sử dụng.

Năm 2023, mục tiêu thêm 18.000 người dùng PeEP thì mới mong giảm ca nhiễm mới. Giám đốc Trung tâm Y tế quận Nam Từ Liêm, Nguyễn Thị Thu Trang cho biết, đây là cơ sở y tế đầu tiên của Hà Nội điều trị HIV/AIDS và điều trị dự phòng PrEP, đến nay trung tâm đang điều trị PrEP cho 400 và 100 người di động (đến tận nhà, nơi làm việc cung cấp dịch vụ).

Dù Trung tâm chỉ có 9 nhân viên chuyên trách, nhưng theo bác sĩ Trang cơ sở vẫn phải làm ngày đêm, 1 năm 360 ngày không bao giờ đóng cửa để cung cấp dịch vụ cho khách hàng, giúp các đối tượng nguy cơ cao SMS điều trị dự phòng để không bị lây nhiễm. “Với 500 người dùng PrEP chúng tôi thấy còn ít, thời gian tới phải phải phát triển hơn nữa", bác sĩ Trang mong muốn.

Cũng theo Giám đốc Trung tâm Y tế quận Nam Từ Liêm, hiện Trung tâm đang điều trị cho cho 1.691 bệnh nhân HIV bằng thuốc ARV, trong đó 30% là cộng đồng MSM (hơn 500 người).