Theo báo cáo mới nhất của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, chỉ riêng lĩnh vực chíp bán dẫn dự báo nước ta cần đào tạo 50.000 - 100.000 nhân lực chất lượng cao cho ngành công nghiệp bán dẫn giai đoạn 2025 - 2030. Điều này cho thấy sự “khát” nguồn nhân lực chất lượng cao như thế nào.

Đại biểu Trần Văn Khải (Hà Nam), Ủy viên Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội đặt vấn đề trên khi tham gia thảo luận về kinh tế, xã hội tại Quốc hội, chiều 31/10.

Theo đại biểu, thực trạng về nguồn nhân lực và năng suất lao động ở nước ta sau nửa nhiệm kỳ thực hiện Nghị quyết Đại hội đảng XIII còn nhiều tồn tại, hạn chế. Tổ chức Năng suất châu Á (APO) đánh giá năng suất lao động của Việt Nam tụt hậu so với Nhật Bản 60 năm, so với Malaysia 40 năm và Thái Lan 10 năm.

Khi nguồn nhân lực chất lượng cao là chìa khóa cho phát triển kinh tế - xã hội, cơ cấu lại nền kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng và là lợi thế cạnh tranh thì hiện nay chúng ta có gì? hay mới chỉ bắt đầu, ông Khải đặt vấn đề.

Vị đại biểu Hà Nam cho rằng, khi quan hệ kinh tế Việt Nam - Hoa Kỳ được nâng cấp sẽ mở ra cơ hội lớn phát triển ngành sản xuất quan trọng, sản phẩm cốt lõi của công nghệ cao, sống còn của thế giới hiện đại như chíp bán dẫn…

“Tuy nhiên, cho dù chúng ta thiện chí đến đâu, đầu tư hạ tầng, nhà xưởng sẵn sàng thế nào…, nhưng nếu chưa có “ổ lót” là lao động chất lượng cao, chuyên sâu, chuyển đổi và năng suất lao động không được cải thiện thì làm sao 'đại bàng công nghệ hạ cánh đẻ trứng vàng' cho chúng ta”, ông Khải nhìn nhận.

Vị đại biểu Hà Nam cho rằng, nhiệm vụ lớn, cấp thiết nhất lúc này là phải có chính sách đột phá, khắc phục cho được những tồn tại, hạn chế đang là rào cản, nút thắt cản trở sự phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao và năng suất lao động.

Trong tuyên bố chung về quan hệ Đối tác Chiến lược toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ, hai bên ghi nhận tiềm năng của Việt Nam trong việc trở thành quốc gia chủ chốt trong ngành công nghiệp bán dẫn, đồng thời “ủng hộ sự phát triển nhanh chóng của hệ sinh thái bán dẫn tại Việt Nam”. Vì sao trong một tuyên bố chung trọng đại, bước ngoặt trong quan hệ hai quốc gia, công nghiệp bán dẫn lại được quan tâm đặc biệt như vậy?

Nhấn mạnh “ không được phép bỏ lỡ cơ hội quý giá này”, ông Khải đề nghị Chính phủ cần phân tích, làm rõ hơn nữa thực trạng, khó khăn vướng mắc, nguyên nhân, trách nhiệm và đề xuất các giải pháp hết sức cụ thể, khả thi đối với việc phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, cải thiện rõ rệt năng suất lao động, tạo ra chuyển biến rõ rệt trong thời gian tới. Những nội dung vượt thẩm quyền, đề nghị Chính phủ sớm báo cáo Quốc hội xem xét quyết định kịp thời.

Đề nghị với Quốc hội của đại biểu Khải là cần khẩn trương có giám sát chuyên đề “việc thực hiện chính sách pháp luật về lao động, phát triển nguồn nhân lực và năng suất lao động”. Trên cơ sở đó, ban hành Nghị quyết chuyên đề của Quốc hội về các chính sách đặc thù, đột phá, định hướng, đặt mục tiêu, lộ trình, lĩnh vực, nguồn vốn đầu tư nhằm thực hiện thành công chủ trương của Đảng. 

Cũng đề cập cơ hội từ việc Việt Nam - Hoa Kỳ nâng cấp quan hệ, đại biểu Trần Chí Cường (Đà Nẵng) nói, hai bên quyết định đẩy mạnh hợp tác về khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực số, coi đây là đột phá mới trong quan hệ đối tác  chiến lược toàn diện, ghi nhận tiềm năng to lớn của Việt Nam trở thành quốc gia chủ chốt trong ngành công nghiệp bán dẫn.

Hoa Kỳ ủng hộ sự phát triển nhanh chóng của hệ sinh thái phát triển bán dẫn của Việt Nam và tích cực nâng cao vị thế Việt Nam trong chuỗi cung bán dẫn toàn cầu.

Do đó, tiềm năng năng phát triển ngành công nghiệp bán dẫn của Việt Nam rất lớn, với nhiều cơ hội thu hút đầu tư, tiếp nhận chuyển giao công nghệ từ những tập đoàn quốc tế của Hoa Kỳ và các đối tác khác.

“Tôi cho rằng, đây là cơ hội rõ ràng cho nền kinh tế Việt Nam và cần được xem xét quan tâm khai thác thích đáng”, vị đại biểu Đà Nẵng nhận định.

Báo cáo trước Quốc hội, trong 12 nhóm giải pháp thời gian tới, Chính phủ đã  xác định chú trọng việc đào tạo nhân lực chất lượng cao cho những ngành, lĩnh vực mới nổi, tập trung đào tạo 50.000 - 100.000 nhân lực chip bán dẫn.

Đánh giá rất cao giải pháp này, tuy nhiên, ông Cường cho rằng, để chính sách có thể thực thi được cần cụ thể hóa bằng các cơ chế, chính sách mang tính đột phá để đảm bảo cơ sở pháp lý, triển khai thực hiện.

Như cần có cơ chế cho phép sử dụng ngân sách, đầu tư trụ sở, để cơ sở, doanh nghiệp giàu kinh nghiệm có thể thuê để đào tạo nhân lực sản xuất chip bán dẫn, hỗ trợ khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo.

“Nguồn tài nguyên đất hiếm và phát triển các ngành liên quan như khai thác khoáng sản, công nghiệp bán dẫn, vi mặc, có thể đem lại tăng trưởng nhất định như vai trò của dầu thô thời gian qua. Nếu không có chính sách phù hợp để phát triển nội lực tác động lan tỏa sẽ không lớn, mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa không đạt được, con đường công nghiệp gia công, đóng gói sẽ lặp lại”, ông Cường phát biểu.